آقای استاندار یزد : در باره حفظ بافت تاریخی شهر یزد ( شهر تاریخ جهان ) به عنوان میراث فرهنگی مردم ایران و تمام جهان ، و توسعه و استفاده از آن

یعضی خبرگزاری ها  23 / 10 / 1393 .

 استاندار یزد گفت: بافت تاریخی یزد تنها با حرف زدن و برگزاری جلسه و بازدید سامان نمی‏‏یابد بلکه باید با یک برنامه هدفمند، منسجم، علمی و کارشناسی شده در این رابطه اقدام کرد .

ما ! .

در حلٌ مسئله ی بافت تاریخی یزد هم عمق مسئله در عدم شایسته سالاری ؛ و این معضل فزاینده است که کار را به دست کاردان نمی سپارند ؛ و عملا" سلیقه و سیاستِ گاه بسیار بعید از کیاست ! و بنابر این طبیعتا" مجادلات و منازعات حاصله ، جای محوریت دانائی ، و توانائی حاصل از آن ، را می گیرد . و الٌا حلٌ این مسئله ، با امکاناتی حتی نسبتا" محدود و منطقی ، بسیار آسان می نماید ؛ و شاید حدٌاکثر بیش از یک یا دوسال هم به طول نیانجامد .

در این مسئله هم ، گویا مثل سایر مسائل شهر یزد ، و شاید بیش از همه ی آنها ، باید بپذیریم که « هرکسی را بهر کاری ساختند » ؛ و توانائی انجام کار به مدرک تحصیلی و قدرت اداری نیست . این پیشفرض که ما سکٌان قدرت را در دست داریم  ، پس « ما می توانیم » ! ، و در همه چیز و نسبت به همه جا و فراتر از همه کس ... توانائی تخصصی داریم برای ما دوستداران بی ریای شهر یزد متاسفانه و به رغم میل باطنی یک « بگذار تا بیفتد » اجتناب نا پذیر شده است .

« قدرت » و « رانت حاصل از سهم خواهی » که از یک در وارد شوند ؛ « دانائی » و « توانائی » شایسته در خدمت به همه ی مردم شریف یزد ، از در دیگر خارج می شوند .... و همین می شود که ...همین ! .

کافی است که کمیسیونی اداری از دوسه نفر از مسؤولان بلندپایه شهر تشکیل شود و با دعوت از چند نفر یا چندگروه مدعیِ حلٌ مسئله به صورتی رسمی گزارش خلاصه ، پیشنهاد ات و برنامه عملیاتی طلب کنند ؛ و آنگاه همانطور که بارها اشاره شده است ، قبل از این که زمان ازدست برود طی کمیته ای علمی - برنامه ای به تصمیمگیری نهائی بپردازند و به این جدال « برده دل و جان من دلبر جانان من که ممکن است تا صبح قیام قیامت ادامه داشته باشد و به جای « ساختن » و توسعه در جهت تخریب حرکت کند خاتمه دهند . 

شفته ي آهك

در معماري مردمي يزد كار با آهك يكي از سخت ترين كارها ، و شايد چه از نظر مهارت و چه از نظر فعاليت ، سخت ترين كار بوده است .

آنچه كه تحت عنوان چرس ريزي درون حفره هاي تعبيه شده به عنوان زيربناي انواع ديوارها و ستون ها ، و محض استحكام زيربنا مي ريخته اند را « شفته ي آهك » مي ناميدند .

شفته به معني هر آنچيزي است كه به صورت سفت آن را ساخته باشند ، امٌا برخلاف « گل - آهك » چندان تركيب نشده باشد و ورز داده نباشد .

عمر كاربرد شفته در جهان را تا سه هزار سال تقويم كرده اند .

در پي سازي ابتدا خاك حفاري را كنار محل حفر و به موازات آن انباشت مي كردند ، و براي تهيه شفته آهك هردو - سه متر از آن يك به اصطلاح حفره يا تنوره مي ساختند . كلوخه هاي آهك را نيز به نسبت لازم تهيه مي كردند و ترجيخا" كارگري كه از آهك سازي سررشته داشته باشد را به خدمت مي گرفتند . در دهه 1340 در شهر يزد اجرت روزانه ي كارگر ساده بنٌائي ( فعله ) حدود 30 تا 40 ريال بود ؛ امٌا كارگر آهك كار بين يك و نيم تا دوبرابر آن اجرت دريافت مي داشت ؛ و اگر كارگري ساده زير نظر بنٌا به چنين كاري مي پرداخت وي نيز چيزي بنام انعام مي گرفت . مهمترين وسيله آهك سازي يك بشكه و يك چوب بلند بود . كارگر در حالي كه سرو گردن و گاه حتي دست هاي خود را كهنه پيچ كرده بود كه از آب آهك و بخارِ آن آسيبي نبينند كلوخه هارا در بشكه ريخته به نسبت لازم آب به روي آنان مي ريخت تا كلوخه ها به اصطلاح بشكفند و پس از اينكه تقريبا" شكفتند  چوب را درون بشكه دوران مي داد تا هم بقيه آهك بشكفد و هم دوغاب كاملا" مخلوط خاصل شود .

دوغاب را با سطل و به ندرت با دول ( دلو لاستيكي ) به محل تنوره ها منتقل كرده درون هر تنوره مي ريخت و بلافاصله دوغاب را با خاك تا حدودي مخلوط كرده همين كه تقريبا" مخلوط شده مي رفت تا به صورت گل در آيد ( امٌا به صورت شفته بود ) در درون حفره ي تعبيه شده براي پي مي ريخت كه اين عمل را چرس ريزي مي ناميدند . گاهي اشيائي سخت چون قلوه سنك و پاره آجر و امثال آن نيز به شفته اضافه مي كردند تا پي محكم تر باشد .

هرچه خاك محل پي ريزي ، قلوه سنگي ، شني، ريگي و چِلوئي بودآن را براي تركيب با آهك ومستحكم تر شدن زيربنا مناسب تر مي ديدند ، و به استحكام بنا اميد بيشتري مي بستند .

از نظر اقتصادي نيز خاك هائي شني - قلوه سنگي تر آهك كمتري مي طلبيدند و زودتر با آب آهك تركيب مي شدند حال آنكه خاك هاي رسي تر آب و آهك بيشتري مي طلبيدند ، ديرتر در آب آهك تحليل مي رفتند و ظاهرا" استحكامشان نيز كمتر مي شد ؛ مجموعا" شفته اي كه از خاكي قلوه سنگي تر و شني تر ساخته شده بود زودتر منجمد مي شد، و برعكس ، شفته ي خاك رسي تر مدتي طول مي كشيد تا منجمد شود و به همين دليل سعي مي شد كه پي ريزي يا چرس ريزي در هواي گرم صورت گيرد تا شيفته ي ريخته شده زودتر منجمد شود و به توان به بناكردن به روي آن پرداخت .